Recentelijk heeft kunstmatige intelligentie (AI) voor opschudding gezorgd in de creatieve wereld, vooral binnen de muziekindustrie. Nieuwe platforms zoals Suno.ai en Udio stellen gebruikers in staat om binnen enkele seconden muziek te genereren in de stijl van bekende artiesten wat vragen oproept over originaliteit en auteursrecht. Herman van Veen, een gerenommeerde Nederlandse artiest, uit zijn bezorgdheid over deze ontwikkeling met de waarschuwing: “Kunstmatige intelligentie is, vrees ik, al slimmer dan wij. Het laat ons denken dat het grillig is. Van dit systeem komen wij niet meer af.”. Een interessante kijk, die mij doet denken aan de uitspraak “Het probleem is niet dat computers slim zijn en overal zijn, het probleem is dat ze zo nog niet slim zijn en overal al zijn”. Kunnen machines creatief zijn, en zo ja, wat betekent dat voor de toekomst van kunst en muziek?
Deze week reflecteer ik op de invloed van kunstmatige intelligentie op muziek.
Vorige week presenteerde ik over de impact van kunstmatige intelligentie. Ter illustratie van de snelle vooruitgang van generatieve AI vergeleek ik deze met revolutionaire uitvindingen zoals de stoommachine en de auto. Om mijn punt te benadrukken, genereerde ik voor de presentatie een lied over het evenement, wat voor hilariteit zorgde onder de aanwezigen. Een zanger onder de aanwezigen merkte op dat de kwaliteit te wensen overliet, wat correct was. Dit deed me terugdenken aan een soortgelijke poging van vorige zomer, toen de kwaliteit nog veel slechter was.
De toegankelijkheid van AI via gebruikersinterfaces zoals websites en apps (en voor de techneuten onder ons, API’s) maakt indrukwekkende resultaten mogelijk zonder diepgaande technologische vaardigheden. Hierdoor is het gebruik ervan voor een nog breder publiek beschikbaar en vereist het veel minder moeite. Deze ontwikkeling vereenvoudigt het gebruik op grote schaal, maar roept complexe ethische vraagstukken op. Is het bijvoorbeeld geoorloofd om de stem van een artiest naar een ander genre te transformeren zonder hun toestemming? Hoewel AI ons creatief maakt, daagt het ook ons zelfbeeld en onze opvattingen over ziel en originaliteit uit.
AI biedt naast risico’s ook kansen, vooral in de rechtspraak over auteursrechten. AI kan ons helpen bepalen in hoeverre muziek op elkaar lijkt en zo bijdragen aan eerlijkere rechtszaken over auteursrechten. Muziek is echter meer dan alleen geluid; het vertelt een verhaal en vangt een moment. Dit maakt het moeilijk om strikte regels te stellen over creatieve originaliteit. In de Verenigde Staten hebben jury’s zich meerdere keren uitgesproken over zaken van auteursrechtenschending, zoals de beroemde zaak tussen Marvin Gaye’s erfgenamen en de makers van ‘Blurred Lines’ van Robin Thicke en Pharrell Williams, waarbij de jury oordeelde dat er sprake was van inbreuk op het auteursrecht.
Een ander voorbeeld is de zaak over ‘Thinking Out Loud’ van Ed Sheeran, die ook aangespannen werd door de erfgenamen van Marvin Gaye, maar waarbij dit geval beoordeeld werd als geen schending van auteursrecht. Het verhaal gaat dat dit verschil gebaseerd is op een interview met Pharrell Williams, die ooit heeft gezegd dat Marvin Gaye een inspiratie is. Dit roept de vraag op: zorgt strengere wetgeving niet voor minder transparantie? Daarnaast: hoe bepaal je of iets een kopie is? Dit was in het verleden al een uitdaging om consistent vast te stellen, en in het huidige tijdperk, met de toegenomen complexiteit van kunstmatige intelligentie, is dit alleen maar complexer geworden.
Ook in Nederland probeert de samenleving met regelgeving bij te blijven met technologische ontwikkelingen. Onlangs heeft de Tweede Kamer een eerste stap gezet tegen het ongeautoriseerde gebruik van stemmen en teksten door AI-aanbieders zoals UDIO, met voorstellen voor nieuwe regels om de rechten van artiesten te beschermen.
De technologische vooruitgang heeft altijd invloed gehad op creatieve expressies, net zoals de evolutie van fotografietechnieken bepalend was voor hoe we beelden waarnemen en waarderen. Hetzelfde gebeurt nu met muziek door AI, wat kenmerkend zal zijn voor dit tijdperk.
Ondanks al deze ontwikkelingen zijn het juist menselijke creaties en uitspraken die mij doen inzien dat AI nog veel moet ontwikkelen voordat het de menselijke kunsten zal evenaren. Om dit verhaal te eindigen waar het begon, een toepasselijk citaat van Herman van Veen: “Ook vroeger was niet alles zoals het vroeger was.”
Dit artikel is onderdeel van een serie rondom mijn boek “De AI-Revolutie: Hoe kunstmatige intelligentie de maatschappij gaat veranderen (en daar nu al mee bezig is)”, het boek is te koop in de betere boekhandel en online te bestellen. In dit boek duik ik dieper in de invloed van AI op onze toekomst en hoe we als samenleving de juiste koers kunnen bepalen in deze nieuwe, spannende tijd.