Generatieve AI is als de uitvinding van het toetsenbord of van de pen: weigeren ermee te leren werken is een goede manier om boventallig te worden. Voor rijksambtenaren is er in veel gevallen een verbod op het gebruik van deze tools, maar houden de ambtenaren zich er ook aan? En hoe verandert onze taal door deze nieuwe technologie? Sinds de opkomst van generatieve modellen zoals ChatGPT in november 2022 is het duidelijk dat de manier waarop mensen teksten produceren aanzienlijk is veranderd. Dit zie je niet alleen in de inhoud, maar ook in het gebruik van specifieke woorden. Op het internet is bekend dat woorden zoals ‘delve’ en ‘intricate’ veel populairder zijn geworden. Dit intrigeerde me: zouden we een soortgelijke trend kunnen ontdekken in Nederlandse teksten?
Het viel me laatst op dat generatieve AI vaak woorden gebruikt die te maken hebben met reflectie en ergens in duiken. Denk aan woorden zoals ‘reflecteert’ en ‘duiken’. Om dit verder te onderzoeken, besloot ik een analyse uit te voeren op een grote collectie Nederlandse teksten, met als bron meer dan 160.000 documenten van de Tweede Kamer, geautomatiseerd verzameld vanaf 2019 via opendata.tweedekamer.nl. De beslissing om het gebruik van generatieve AI door rijksambtenaren in veel gevallen te verbieden, maakte het extra interessant om te kijken naar taaltrends sinds de lancering van dergelijke AI-modellen.
Uit de analyse bleek dat het gebruik van de woorden ‘reflectie’ en ‘reflecteren’ niet alleen in absolute termen is toegenomen, maar ook relatief. Er was alleen wel al een toenemende trend zichtbaar, en het tijdsbestek is niet groot genoeg om definitieve conclusies te trekken wat de oorzaak is. Wat wel duidelijk is, is dat ambtenaren meer “reflecteren” en “reflectie” schrijven, zowel relatief als absoluut. In het tweede kwartaal van 2022 (Ruim voor ChatGPT werd gelanceerd) werd het woord ‘reflectie’ ongeveer 1 op 11 keer gebruikt. In het tweede kwartaal van 2024 is dit ongeveer 1 op 7 keer, wat aanzienlijk vaker is.
Dit suggereert dat ambtenaren mogelijk toch gebruik maken van AI om teksten te schrijven (of toevallig meer zijn gaan reflecteren). Interessant genoeg vertonen woorden als ‘duiken’ of ‘duikt’ geen aanzienlijke toename, terwijl het toch een veelgebruikt woord is voor generatieve modellen. Dit suggereert dat niet alle door generatieve AI beïnvloede woorden evenredig zijn doorgedrongen in het ambtelijke taalgebruik.
Het doet vermoeden dat rijksambtenaren stiekem toch generatieve modellen gebruiken, maar zo opvallend als de voorbeelden die ik noemden in het Engels is het zeker niet. Ambtenaren lijken dus minder bang dan de bewindslieden en gingen toch aan de slag met de technologie. Het zou een interessant gegeven zijn als ambtenaren meer durven dan bewindslieden, zeker aangezien onze premier binnenkort een ambtenaar is (of was?). Als iemand die veel werkt met AI denk ik overigens niet dat verbieden een oplossing is; dat is teveel de kop in het zand steken. Er zijn natuurlijk redenen om voor een verbod te kiezen, zoals angst voor het uitlekken van gevoelige informatie naar Amerikaanse servers. Echter, de e-mail die het verbod in werking stelde is waarschijnlijk verzonden met Microsoft-software op een Microsoft-server. Het blijft ironisch dat dezelfde overheid al jaren massaal zijn data naar Microsoft aan het overzetten is dit ook een risico vindt. Het is alsof je de voordeur dicht spijkert om dieven buiten te houden, terwijl je in je achtertuin gratis je spullen weggeeft.
Het lijkt mij logisch dat generatieve modellen zoals ChatGPT invloed uitoefenen op het taalgebruik van mensen, zelfs in sectoren waar het gebruik ervan beperkt of verboden is. Of dit nu komt door directe interactie met deze technologieën of door de bredere impact ervan op onze taal, zal nog jaren een punt van discussie zijn. Wat wel zeker is, is dat de manier waarop we communiceren blijvend zal veranderen tijdens de AI-revolutie. Misschien is een mooie volgende stap voor een analyse het sorteren van de data op politieke partijen, om te zien bij wie de manier van schrijven het meest is veranderd. Als iemand suggesties heeft voor woorden om te analyseren, hoor ik het graag. En misschien is het allemaal wel toeval en is dit simpelweg een goede periode voor reflectie, zowel door mens als machine.
Dit artikel is onderdeel van een serie rondom mijn boek “De AI-Revolutie: Hoe kunstmatige intelligentie de maatschappij gaat veranderen (en daar nu al mee bezig is)”, het boek is te koop in de betere boekhandel en online te bestellen. In dit boek duik ik dieper in de invloed van AI op onze toekomst en hoe we als samenleving de juiste koers kunnen bepalen in deze nieuwe, spannende tijd.